| |
| |
|
|
|
| |
|
|
| |
| |
Zabytki: Kościół św. Jakuba |
|
|
| |
|
|
| |
Obok gotyku zapoczątkowanego w Polsce przez cystersów
rozwijał się inny nurt architektoniczny zapoczątkowany przez
dwa “żebracze zakony” tj. franciszkanów i dominikanów,
których reguła
zakonna nakazywała lokowanie klasztorów w gęsto zaludnionych
osiedlach.
Dominikanie byli zakonem kaznodziejskim, powołanym w 1216 r.
i sprowadzonym do Polski przez biskupa Iwo Odrowąża, który
osadził ich w 1221 r. w Krakowie zaś w 1226 r. w
Sandomierzu.
Dzięki życzliwości biskupa oraz dzielnicowych książąt
piastowskich zakon szybko rozwijał się, prowadząc aktywną
działalność architektoniczną.
Powstało wiele rozwiązań przestrzennych w trzynastowiecznej
architekturze dominikańskiej.
W Sandomierzu dominikanie wznieśli pierwszy większy klasztor
wraz z kościołem św. Jakuba.
Położony w obrębie pierwotnej osady miejskiej, kościół ten
zajął miejsce wcześniejszego, parafialnego,
po którym przejął wezwanie. Parafia została przeniesiona do
wybudowanego na wzgórzu powyżej, kościoła pod wezwaniem św.
Pawła. |
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
| |
Przypuszcza się, iż pierwotnie wzniesiono ceglaną budowlę
prezbiterium na planie wydłużonego prostokąta w której miały
odbywać się modlitwy liturgiczne konwentu.
Kolejnym etapem była budowa zasadniczego korpusu kościoła w
kształcie trójnawowej, 5-cio przęsłowej bazyliki utrzymanej
w charakterze romańskim. Masywne ceglane ściany o
ostrołukowych arkadach międzynawowych wsparto na
kwadratowych filarach.
Reguła zakonu nakazująca przestrzeganie jak najściślejszego
ubóstwa, odzwierciedlała się także
w architekturze. Tak więc nie przypadkowo kościół św. Jakuba
jest ceglany.
Dominikanom nie wolno było używać kamienia, sklepić świątyń
i budować wież.
Ograniczenia te spowodowały, iż dominikanie rozwinęli
szczególnie ornamentykę w cegle.
Nigdzie indziej nie spotkamy do dziś zachowanego tak
bogatego zestawu form i dekoracji ceramicznej nawiązującej
do XII wiecznej romańskiej ornamentyki w kamieniu.
Najdoskonalszy zespół zdobień stanowi elewacja północna
kościoła. Pośrodku ściany nawy bocznej, znajduje się
wysunięty poza lico muru wspaniały dwudzielny
perspektywiczny portal wykonany
w całości z formowanej cegły, stanowiący główne wejście do
kościoła.
Portal stanowi jeden z elementów systemu dekoracyjnego, na
który składają się dwa plecionkowe
fryzy o geometrycznym wątku przebiegające tuż nad cokołem i
pod okapem. |
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
| |
 |
 |
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
| |
Przy północno-zachodnim narożu kościoła znajduje się
wczesnogotycka dzwonnica
z drugiej połowy XIII w. Do dziś zachowały się dwa dzwony;
mniejszy z 1314 r. będący jednym
z najstarszych dzwonów w Polsce i większy z 1389 r.
Do zachodniego przęsła nawy południowej przylega kaplica św.
Jacka urządzona w części dawnego skrzydła klasztornego w
której (powtarzając za ks. Melchiorem Bulińskim) swą celę
miał św. Jacek.
Starożytne malowidła na ścianach zewnętrznych mogą
świadczyć, iż od XIV-XV wieku pomieszczenie
to było kaplicą. Ołtarz w kaplicy zdobi siedemnastowieczny
obraz przedstawiający św. Jacka.
Jest to kopia obrazu znajdującego się w Odrowążu.
Po zabiegach konserwatorskich przeprowadzonych na początku
XX wieku, obecne wnętrze i bryła kościoła (z wyłączeniem
sklepienia prezbiterium i kaplicy Męczenników) w zasadzie
odpowiadają stanowi pierwotnemu kościoła. Dotyczy to również
wystroju ceramicznego fasad. |
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
| |
 |
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
