Najbardziej nieoficjalna strona o Sandomierzu /www.sandomierz.org/

Żołnierskie mogiły z I Wojny Światowej

Piotr Sławiński

W dniu 5 sierpnia 1914 r.
po rozpoczęciu wojny między Cesarstwem Austro -Węgierskim,
a Cesarstwem Rosyjskim z terenów przygranicznych ewakuowali się Rosjanie. Teren miasta Sandomierza
i najbliższej okolicy zajęte zostały
13 sierpnia przez żołnierzy
austro - węgierskich.

Dokładnie miesiąc później, w ramach wrześniowej ofensywy, Rosjanie przystąpili do ataku na miasto,
które niedawno opuścili. Doszło wówczas do ciężkich walk. Zabitych żołnierzy rosyjskich szacowano na 300-400 osób, podobnie po stronie przeciwnika. Rannych zaś zostało około 1500 osób
po obu stronach.

   Po przeciwnych stronach walczyli wówczas Polacy: w rosyjskim 72 pułku piechoty – poborowi
z Sandomierszczyzny, a w armii austro - wegierskiej mieszkańcy Galicji.
   Na terenie miasta działania militarne rozgrywały się w pobliżu kościoła Nawrócenia Św. Pawła Apostoła. Mimo zwycięstwa Austro - węgrzy pośpiesznie wycofali się z miasta, ponieważ Rosjanie odnosili sukcesy na prawym brzegu Wisły. Sandomierz w latach 1914-1915 siedmiokrotnie zmieniał okupanta.

   W ramach ofensywy warszawsko-dęblińskiej wojsk państw centralnych trwającej od 28 września
do listopada 1914 r. doszło do kolejnych starć w rejonie Sandomierza. Do końca października I Armia austro - wegierska gen. Dankla wycofywała się wzdłuż Wisły spod Dęblina i próbowała stworzyć linię obronną na linii rzeki Opatówki – od Sandomierza po Góry Świętokrzyskie. Rosjanie obronę tę przełamali odnosząc zwycięstwa na wschód od Opatowa (1 listopada) i w rejonie Rożek (2 listopada).
Były to ostatnie większe działania wojenne pod Sandomierzem.

   Mają one istotne znaczenie dla przypomnienia mogił żołnierskich z I wojny światowej znajdujących się na terenie miasta. Polegli w walkach żołnierze byli w wielu przypadkach rozpoznawani przez członków rodzin i zabierani celem pogrzebania na cmentarzach parafialnych. Pozostałych po kilkudziesięciu składano do wspólnych mogił i przesypywano wapnem. Na terenie miasta istniały masowe mogiły żołnierskie z czasów I wojny światowej:
– przy ogrodzeniu Cmentarza Katedralnego na cmentarzu wojennym
   (w 1917 r. 99 grobów pojedynczych i 23 masowe),
– mogiły na Cmentarzu Katedralnym (w 1917 r. 51 grobów pojedynczych i 20 masowych)
– kwatera wojenna na Cmentarzu Świętopawelskim (w 1915 r. 4 mogił pojedynczych i 4 masowe).
– mogiły wojenne w pobliżu kościoła Św. Pawła. (w 1917 r. 15 mogił).

   Dziś są one zlikwidowane na skutek ekshumacji lub celowego niszczenia. Prezentowane zdjęcie z 1916 r. przedstawia żołnierza armii cesarsko-austriackiej Obersta von Bergera modlącego się na grobie przyjaciela majora Eduarda Prosla.
   Eduadr Prosl urodził się 26 sierpnia 1865 r. w Sitzendorf, jako syn Gastwirta Eduarda Prosla i Anny Louise z domu Naumann. W latach 1878-1882 uczęszczał do gimnazjum w Wiedniu, a następnie rozpoczął służbę wojskową. Stacjonował w Austrii, Galicji (Przemyśl), Słowenii. Przed wybuchem wojny został mianowany majorem i był komendantem batalionu landsturmu Nr 3. W 1895 r. ożenił się z Karoliną Schwingenschus i miał 4 synów: Eduarda, Ernst, Johann, Herbert.

   Podczas działań wojennych walczył w pułku liniowym w składzie I Armii austro-węgierskiej gen. Dankla. Na przełomie sierpnia i września 1914 r. brał udział w walkach pod miastem Chodel (okolice Opola Lubelskiego). W dniu 2 listopada 1914 r. po bitwie w miejscowości Sucharzowo (Sucharzów) pod Sandomierzem uznano go za zaginionego. Później okazało się, że został ranny i zmarł w szpitalu
w Sandomierzu dwa dni później, czyli 4 listopada 1914 r.
   Zdjęcie zostało przekazane rodzinie w 1916 r. Dzięki życzliwości wnuka zmarłego majora Eduarda Prosla, Eduarda Prosla syna Ernsta, który przyjechał odnaleźć grób dziadka możemy
je opublikować.
   Warto zwrócić uwagę, że otoczenie mogił żołnierskich wygląda całkiem inaczej.
W pobliżu kościoła św. Pawła było 4 groby z 20 poległymi, obok 3 dalsze z 20 kolejnymi ofiarami bitwy
ze strony austro-węgierskiej. W 1919 r. miejscu, które jest prezentowane na fotografii znajdowała
się 1 mogiła, na której był usypany kopiec obsadzony 4 drzewami. Można przypuszczać, że w 1917 r. zgrupowano w niej szczątki z innych znajdujących się na tym terenie grobów.